ARISTIDH P. KOLIA
(1944-2000)
Me
rastin e 10-vjetorit të vdekjes së studiuesit dhe veprimtarit të
shquar arvanitas Aristidh P. Kolia, miqtë e admiruesit e veprës së tij,
organizuan një mbledhje përkujtimore në sallën e Ministrisë së
Turizmit Kulturës Rinisë dhe Sporteve në Tiranë. Kishin ardhur jo vetëm
ata që e kanë njohur nga afër këtë figurë që tashmë në sytë e
shqiptarëve ka marrë përmasat e një heroi, por edhe lexues të shumtë të
veprës së tij. Shumica e të pranishmëve ishin nga Tirana
por kishin ardhur edhe nga qyteti i Shkodrës i njohur për traditat art
e kulturëdashëse. Fjalën kryesore e mbajti gazetari dhe kineasti
Kolec Traboini, i cili e ka njohur Aristidh Kolian nga afër në kohën
kur nxirrte gazetën shqipe “Egnatia” në Athinë dhe ka botuar librin “E
vërteta përvëluese e Aristidh Kolias”.
ARISTIDH KOLIA
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
Nga KOLEC TRABOINI
Kanë
rënë këmbanat e ka ardhur ora për ata që duan të dëgjojnë e kuptojnë
se, kultura e traditat, historia dhe gjuha nuk mund të kufizohen edhe më
tej brënda kufinjëve të Shqipërisë, të cilin e sajuan të tjerët e jo
ne, në vitin 1913. Duke u qorrollepsur e duke u sjellur si provincialë
në këtë kopshtin tonë të vogël, ne e kemi humbur besimin prej arbërorëve
që rrojnë pertej gardhit tonë. Sot arvanitët dhe arbëreshët e shohin
me skepticizëm Shqipërinë dhe po i hedhin sytë nga Kosova me shpresë se
ajo do të bëhet qendra arbërore e shqiptarëve të gjithë botës.
Këtë
e ndjente dhe e thoshte jo pa pikëllim edhe i paharruari Aristidh
Kolia, kjo figure e madhërishme e kulturës arbërore, por na thonë sot e
kësaj dite, anipse ne bëjmë sikur nuk dëgjojmë, edhe veprimtarët e
tjerë arvanitas e arbëresh si Jorgo Miha, Jorgo Jeru e At Antoni
Bellusci.
A
ka ky shtet shqiptar një Akademi të dëgjojë këmbanat, që të mos lërë
në harrim kulturën tonë përtej kufinjëve, një kulturë e traditë, një
histori plot lavdi, që është po me aq vlerë sa ajo brënda kufijve, në
mos më shumë.
Veç
bustit të De Radës si nuk u pa gjëkundi në këtë dhè një monument a
bust për ata që dhanë aq shumë për kulturën arbërore jashtë kufijve të
vitit 1913. Si nuk u panë të shfaqen në dy dekada grupet kulturore
arvanite arbërore në këtë vend. Të mos flasim për shkrimtarë, piktorë e
artistë që janë nderi e krenaria e fqinjit tonë të jugut. Pse ia
sharrojmë vetes degët që kemi nën këmbë. Me fustanellën tonë krenohen
fqinjët duke e quajtur pjesë të etnografisë së tyre kombëtare. Po ne si
nuk morëm një kostum aq të mrekullueshëm të grave arvanite e të
mburremi me të, sepse është vertetë pjesë e kulturës tonë të
mrekullueshme arbërore. Pasi na zvogëluan gjeografikisht të tjerët, pse
për fajin tonë, vazhdojmë të zvogëlohemi shpirtërisht.
E kryepseja: pse pra ne e kemi humbur shansin historik për t`u bërë qendra e mbarë botës arbërore-arvanite-shqiptare?
Parë
në këtë sy, mund të them se diku përtej gardhit tonë, në Greqi, patëm
fatin të njohim Aristidh Kolian, personalitetin më të madh arvanitas të
shekullit XX dhe një nga njerëzit më të ndritur të kombit tonë.
Akademikët tanë që flenë nëpër katedra duhet t`ia kenë zili atij, por jo
zili për keq, sepse ai ishte e mbetet pjesë e kulturës sonë arbërore,
por t`ia kenë zili për vullnetin e këmbënguljen, për sakrificën, sepse
Aristidh Kolia në studimet e veprat e veta, vuri tërë dashurinë, tërë
pasionin, tërë kohën, edhe jetën e vet duke punuar në kushtet e një
terrori verbal e psikologjik.
Por
mendoj se këtu vegjeton edhe një zili për keq, prej atyre që kanë
veshur papuçet akademike të Obllomovit. Lënia jashtë vëmendjes, thuajse
në harrim e kësaj figure, duke mjaftuar me emërtimin “Aristidh Kolia”
një rrugicë të vogël në periferi të Tiranës, diku fshehur pas pallatit
të Brigadave a fshatin Sauk, është vërtetë shprehje e qëndrimit tonë
cinik ndaj kulturës arbërore, e mendësisë sonë të vetizolimit, për të
mos thënë frikës se mos bash për këtë mbeten prishaqejf diplomatët e
fqinjëve. Vështirë është ta pranojmë të vërteten, por pa e pranuar atë
nuk ka as dhe një shans të vetëm të gjejmë një udhë të drejtë në këtë
mishmash kombëtar, ku flitet veç për politikë, ku prodhohen veç
konflikte e kultura konsiderohet si një handikap shoqëror i bezdisshëm.
Aristidh
Kolia i madh kishte një mendësi krejt tjetër. Kultura, tradita, gjuha,
prejardhja, historia ishin gjithçka në jetën e tij. Ai e shihte
Shqipërinë me sytë e shpresës. Ai kishte udhëtuar katër herë në Shqipëri
e një herë në Kosovë, por edhe në Kalabri e Siçili, gjithnjë me
dëshirën e zjarrtë për ta thyer atë barrierë që na kishin vënë në mes
nesh, në mes të njerëzve të një gjuhe dhe një gjaku. Ndaj është krejt e
kuptueshme çiltërsia me të cilën e priti dyndjen e emigrantëve
shqiptarë në Greqi me mendimin, se kjo do të ishte një rast ideal për
të krijuar lidhjet e mungura në mes të krahëve të shqiponjës.
Ai
u afroi shqiptareve emigrantë një miqësi pa asnjë rezervë e pa asnjë
kusht. Ai nuk përdori për ta asnjë herë fjalën emigrant. I quante me
gjuhën e tij të bukur shqipo-arvanite “djemt”. Kush e di ç’bëjnë djemt.
Kush e di ku janë djemt. I thërriste ashtu siç thërriste të birin e vet
Panajotin. Me të njëjtën dashuri. Ishte një miqësi e dashuri që
buronte prej gjakut të përbashkët që na rridhte në damarë e gufonte në
zemrat tona arbërore. E më së shumti nuk ishim ne që e kërkonim atë,
sepse edhe druheshim, por ishte ai që interesohej se çfarë ndodhte me
emigrantët shqiptarë në Greqi. Që kur e takuam për herë të parë, ashtu
do ta ruajmë në kujtesë, të gjallë e plot energji , të përzemërt , me
fytyrë plot dritë e të qeshur, gjithmonë i mirë e bujar. Kush tjetër si
ai!
E
kjo ndodhte se ai kishte nje vizion te madh e nuk i shihte shqiptarët e
Shqipërisë së vitit 1913 si njerëz të përtej sinoreve, por vëllezer
gjaku, sepse e dinte se kufijt ishin krijuar nga të tjerët e jo nga
shqiptarët, se pengesat i sjellin qeveritë e politika, por jo popujt.
Aristidh
Kolia ishte si një diell që lind, kalon në zenit dhe perëndon, e gjatë
gjithë udhës në qiell ndriçon për njerëzit. Kështu ndriçoi gjatë tërë
jetës së tij miku ynë i madh e i paharruar që sot e kujtojmë me
nostalgji. Veç perëndimi ishte tejet tragjik për diellin metaforik me
emrin Aristidh Kolia. Ai kaloi nga Thiva ku lindi, përmes fshatrave
arvanite të Atikisë, që i rrinë Athinës si kurorë, nga ishulli Salamina i
Anastas Kulluriotit, kalonte nëpër malet e Moresë, tek Arbërshët e De
Radës e Zef Serembes në Kalabri e Siqili të Italisë, ku zuri miq të
mëdhej si At Antonio Bellusci me të cilin e lidhi një miqësi e
jashtëzakoneshme.
Të
dy dijetarë me mendje të ndritur, karakter të fortë e zemër guximtare.
Njëri në lindje e tjetri në perëndim të Arbërisë sonë. Si dy zogj
shqiponje,se bashku fluturuan lart por edhe larg deri në Strasburg, për
t’i thënë Europës se Arvanitët, trashigimtarët e Kollokotronit, Marko
Boçarit, Gjergj Karaiskaqit, Laskarina Bubulinës e plot heronjve të
tjerë të Revolucionit Grek, ishin gjallë, anipse të harruar, pak prej
vetes e shumë e më shumë prej të tjerëve. Ata kështu po i kthenin
arvanitasve krenarinë e dinjitetin, lavdinë e një historie të mohuar.
E
vërteta që mbronte Aristidh Kolia kaloi si hark drite edhe në qiellin e
Shqipërisë dhe Kosovës e mbarë trojeve shqiptare në Ballkan.
Kush
më shumë e më zjarrtë se ai i mbrojti shqiptarët e Kosovës kur edhe në
revistën e tij “Arvanion” shkruhej me gërma të mëdha “Edhe unë jam
kosovar!”.
Ai
me guximin që tregoi shfaqi tiparet e trimave arvanit në histori që
nuk e njihnin frikën. Ata ishin lindur në luftë dhe lufta i rriste e i
trimëronte, siç thotë miku i tij, veprimtari tjetër arvantias Jorgo
Miha. Vetëm pse mbronte shqiptarët e Kosovës në të drejtën e tyre për
liri, u kërcënua publikisht në një emision televiziv nga një gazetare,
sot deputete komuniste në parlamentin grek: “Ju akuzoj si agjent i të
huajve…më e pakta i UÇK-së, ju akuzoj për agjenturë dhe propogandë të
zezë, jeni armik i brendshëm.”
Për
këtë ngjarje skandaloze në median greke, ndoshta e vetmja e këtij
lloji në mbarë Europën, në një letër që Aristidh Kolia i dërgoi mikut
të tij arvanitas, Taso Karandis, botuar post mortum në revistën “Ritmi i
Salaminës”, shkruante.:
"Shumë
miq më telefonuan për të shprehur indinjatën për baltën që hodhi mbi
mua zonja Liana Kaneli gjatë emisionit televiziv në "Skaj" 5 Maj 1999,
dhe më pyetën përse e përballova me qetësi, kur duhej të
kundërsulmoja... Miqtë e mi, mos u mërzisni e mos u hidhëroni për këtë,
sepse "e drejta del, vjen kur t`i vijë ora…". E kam dashur dhe e dua
vendin tim, por dashuria ime nuk është me fjalë por me veprat e mia, të
cilat do të kujtohen kur balta e zonjës…Kaneli të kalojë në harresën e
shekullit. Kam preferuar gjithmonë të shkoj kundra rrymës e jo të shkoj
nga shkon rryma dhe fryjnë erërat . Nuk jam lëpirë e nuk kam puthur
kurrë këmbët e përmjera dhe për këtë e paguaj shtrenjtë dhe në mënyrë të
përditëshme me nderin, dinjitetin dhe lirinë time..."
Dhe
e pagoi. E pagoi pa ju dridhur qërpiku sepse kishte gjak arbëror e
karakter arvanit të pamposhtur.Me të drejtë i vëllai i tij, Jorgo Kolia,
thotë se me Aristidh Kolian ndodhi ajo që thuhet në një proverb
biblik: “Kush ka guximin të thotë të vertetën, kryqëzohet”
U
bë një dekadë që nga ajo ditë e zezë athinjote, ajo vdekje mizore, që
na e rrëmbeu parakohe e krejt e papritur Aristidhin tonë. Po a thue
përnjimend u shua ai diell arbëror? Kurrsesi , sa kohë që ia ndjejmë
rrezet e ngrohta që burojnë prej veprave të tij. Se ja kështu ka ndodhur
edhe me Anastas Kulluriotin e Jorgo Marugën, por ikën vetëm fizikisht.
Asgjë tjetër nuk ka ikur veç trupit që ju kthye dheut të krijimit.
Nuk
mund t`i vihen pranga dritës. As ideve dhe frymës se tij që ndjejmë në
çdo libër e në çdo fjalë. Veprat e mendimet e tij na shoqërojnë. Sot
më tepër se dje, nesër me tepër se sot, kështu në vazhdimësi, sa kohë
që bijtë e shqipes arbërore, shqiptarët, arbëreshët, arvanitët rrojnë e
do të rrojnë mbi dhè.
Aristidh
Kola ishte një mendje e ndritur që e kuptonte se në këtë botë kish
jetë por kishte edhe vdekje, por dinte akoma më mirë se vdekja mund të
mundej me vepra të mëdha për njerëzit. Ai e dinte mirëfilli se ka një
mënyrë për të rrojtur edhe pas vdekjes, çfarë në të vërtetë e
mrekullisht ndodh. Se ja, tani për Aristidhin tonë dinë e flasin më
shumë njerëz. Ani pse gazetat shqiptare në Tiranë e Prishtinë fare pak
shkruajnë, se janë peng e robër të politikës dhe interesave
konjukturale, por falë komunikimit të shpejtë e masiv elektronik, për
Aristidh Kolian sot flasin e shkruajnë me admirim në të katër anët e
globit, nga Europa në Amerikë, Kanada dhe Australi, kudo ku ka
shqiptarë.
Vepra
e tij madhore “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” veç 12 botimeve në
Greqi, është botuar e ribotuar edhe në Shqipëri, por, edhe vepra te
tjera si “Gjuha e Perendive” tashmë i kanë në dorë shqiptarët në
arbërishtën tonë të lashtë e të bukur.
Disa
njerëzve vdekja iu shërben për t`u bërë edhe më të gjallë se të
gjallët. Kur trupi ikën, shpirti vjen më pranë njerëzve. Ringjallje
sipas shëmbëllesës Ungjillore. Ndaj gjithmonë do të themi se Aristidh
Kolian e kemi gjallë midis nesh. Ai zjarr dashurie e krenarie që ndezi
në mes të arvaniteve si të ishte një Promete, kurrë nuk mund të shuhet.
Le ta mbyllim me fjalët që aq shumë i kish për zemër i pavdekshmi Aristidh Kolia: “Rrënjët tona janë në Arbëri!”
E
këto fjalë, që të kujtojnë edhe të madhin De Rada që i mbylli sytë
duke parë detin, duhet t`i kenë në mendje e në zemër arvanitasit edhe
arbëreshët, por duke ditur rrethanat e mundësitë, le t`i ndihmojmë edhe
ne sado pak, që të mos i harrojnë, që njerëzit që kanë guximin të thonë
të vertetën edhe me tej të mos kryqëzohen, që errësira të mposhtet
përballë dritës e shpirti i Arbërit të rrojë përgjithmonë!
11 tetor 2010
ARISTIDH KOLIA :
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
ARISTIDH P. KOLIA
(1944-2000)
Me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së studiuesit dhe veprimtarit të
shquar arvanitas Aristidh P. Kolia, miqtë e admiruesit e veprës së tij,
organizuan një mbledhje përkujtimore në sallën e Ministrisë së Turizmit
Kulturës Rinisë dhe Sporteve në Tiranë. Kishin ardhur jo vetëm ata që e
kanë njohur nga afër këtë figurë që tashmë në sytë e shqiptarëve ka
marrë përmasat e një heroi, por edhe lexues të shumtë të veprës së tij.
Shumica e të pranishmëve ishin nga Tirana por kishin ardhur edhe nga
qyteti i Shkodrës i njohur për traditat art e kulturëdashëse. Fjalën
kryesore e mbajti gazetari dhe kineasti Kolec Traboini, i cili e ka
njohur Aristidh Kolian nga afër në kohën kur nxirrte gazetën shqipe
“Egnatia” në Athinë dhe ka botuar librin “E vërteta përvëluese e
Aristidh Kolias”.
ARISTIDH KOLIA
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
Nga KOLEC TRABOINI
Kanë rënë këmbanat e ka ardhur ora për ata që duan të dëgjojnë e
kuptojnë se, kultura e traditat, historia dhe gjuha nuk mund të
kufizohen edhe më tej brënda kufinjëve të Shqipërisë, të cilin e sajuan
të tjerët e jo ne, në vitin 1913. Duke u qorrollepsur e duke u sjellur
si provincialë në këtë kopshtin tonë të vogël, ne e kemi humbur besimin
prej arbërorëve që rrojnë pertej gardhit tonë. Sot arvanitët dhe
arbëreshët e shohin me skepticizëm Shqipërinë dhe po i hedhin sytë nga
Kosova me shpresë se ajo do të bëhet qendra arbërore e shqiptarëve të
gjithë botës.
Këtë e ndjente dhe e thoshte jo pa pikëllim edhe i paharruari Aristidh
Kolia, kjo figure e madhërishme e kulturës arbërore, por na thonë sot e
kësaj dite, anipse ne bëjmë sikur nuk dëgjojmë, edhe veprimtarët e tjerë
arvanitas e arbëresh si Jorgo Miha, Jorgo Jeru e At Antoni Bellusci.
A ka ky shtet shqiptar një Akademi të dëgjojë këmbanat, që të mos lërë
në harrim kulturën tonë përtej kufinjëve, një kulturë e traditë, një
histori plot lavdi, që është po me aq vlerë sa ajo brënda kufijve, në
mos më shumë.
Veç bustit të De Radës si nuk u pa gjëkundi në këtë dhè një monument a
bust për ata që dhanë aq shumë për kulturën arbërore jashtë kufijve të
vitit 1913. Si nuk u panë të shfaqen në dy dekada grupet kulturore
arvanite arbërore në këtë vend. Të mos flasim për shkrimtarë, piktorë e
artistë që janë nderi e krenaria e fqinjit tonë të jugut. Pse ia
sharrojmë vetes degët që kemi nën këmbë. Me fustanellën tonë krenohen
fqinjët duke e quajtur pjesë të etnografisë së tyre kombëtare. Po ne si
nuk morëm një kostum aq të mrekullueshëm të grave arvanite e të mburremi
me të, sepse është vertetë pjesë e kulturës tonë të mrekullueshme
arbërore. Pasi na zvogëluan gjeografikisht të tjerët, pse për fajin
tonë, vazhdojmë të zvogëlohemi shpirtërisht.
E kryepseja: pse pra ne e kemi humbur shansin historik për t`u bërë
qendra e mbarë botës arbërore-arvanite-shqiptare?
Parë në këtë sy, mund të them se diku përtej gardhit tonë, në Greqi,
patëm fatin të njohim Aristidh Kolian, personalitetin më të madh
arvanitas të shekullit XX dhe një nga njerëzit më të ndritur të kombit
tonë. Akademikët tanë që flenë nëpër katedra duhet t`ia kenë zili atij,
por jo zili për keq, sepse ai ishte e mbetet pjesë e kulturës sonë
arbërore, por t`ia kenë zili për vullnetin e këmbënguljen, për
sakrificën, sepse Aristidh Kolia në studimet e veprat e veta, vuri tërë
dashurinë, tërë pasionin, tërë kohën, edhe jetën e vet duke punuar në
kushtet e një terrori verbal e psikologjik.
Por mendoj se këtu vegjeton edhe një zili për keq, prej atyre që kanë
veshur papuçet akademike të Obllomovit. Lënia jashtë vëmendjes, thuajse
në harrim e kësaj figure, duke mjaftuar me emërtimin “Aristidh Kolia”
një rrugicë të vogël në periferi të Tiranës, diku fshehur pas pallatit
të Brigadave a fshatin Sauk, është vërtetë shprehje e qëndrimit tonë
cinik ndaj kulturës arbërore, e mendësisë sonë të vetizolimit, për të
mos thënë frikës se mos bash për këtë mbeten prishaqejf diplomatët e
fqinjëve. Vështirë është ta pranojmë të vërteten, por pa e pranuar atë
nuk ka as dhe një shans të vetëm të gjejmë një udhë të drejtë në këtë
mishmash kombëtar, ku flitet veç për politikë, ku prodhohen veç
konflikte e kultura konsiderohet si një handikap shoqëror i bezdisshëm.
Aristidh Kolia i madh kishte një mendësi krejt tjetër. Kultura, tradita,
gjuha, prejardhja, historia ishin gjithçka në jetën e tij. Ai e shihte
Shqipërinë me sytë e shpresës. Ai kishte udhëtuar katër herë në Shqipëri
e një herë në Kosovë, por edhe në Kalabri e Siçili, gjithnjë me
dëshirën e zjarrtë për ta thyer atë barrierë që na kishin vënë në mes
nesh, në mes të njerëzve të një gjuhe dhe një gjaku. Ndaj është krejt e
kuptueshme çiltërsia me të cilën e priti dyndjen e emigrantëve shqiptarë
në Greqi me mendimin, se kjo do të ishte një rast ideal për të krijuar
lidhjet e mungura në mes të krahëve të shqiponjës.
Ai u afroi shqiptareve emigrantë një miqësi pa asnjë rezervë e pa asnjë
kusht. Ai nuk përdori për ta asnjë herë fjalën emigrant. I quante me
gjuhën e tij të bukur shqipo-arvanite “djemt”. Kush e di ç’bëjnë djemt.
Kush e di ku janë djemt. I thërriste ashtu siç thërriste të birin e vet
Panajotin. Me të njëjtën dashuri. Ishte një miqësi e dashuri që buronte
prej gjakut të përbashkët që na rridhte në damarë e gufonte në zemrat
tona arbërore. E më së shumti nuk ishim ne që e kërkonim atë, sepse edhe
druheshim, por ishte ai që interesohej se çfarë ndodhte me emigrantët
shqiptarë në Greqi. Që kur e takuam për herë të parë, ashtu do ta ruajmë
në kujtesë, të gjallë e plot energji , të përzemërt , me fytyrë plot
dritë e të qeshur, gjithmonë i mirë e bujar. Kush tjetër si ai!
E kjo ndodhte se ai kishte nje vizion te madh e nuk i shihte shqiptarët e
Shqipërisë së vitit 1913 si njerëz të përtej sinoreve, por vëllezer
gjaku, sepse e dinte se kufijt ishin krijuar nga të tjerët e jo nga
shqiptarët, se pengesat i sjellin qeveritë e politika, por jo popujt.
Aristidh Kolia ishte si një diell që lind, kalon në zenit dhe perëndon, e
gjatë gjithë udhës në qiell ndriçon për njerëzit. Kështu ndriçoi gjatë
tërë jetës së tij miku ynë i madh e i paharruar që sot e kujtojmë me
nostalgji. Veç perëndimi ishte tejet tragjik për diellin metaforik me
emrin Aristidh Kolia. Ai kaloi nga Thiva ku lindi, përmes fshatrave
arvanite të Atikisë, që i rrinë Athinës si kurorë, nga ishulli Salamina i
Anastas Kulluriotit, kalonte nëpër malet e Moresë, tek Arbërshët e De
Radës e Zef Serembes në Kalabri e Siqili të Italisë, ku zuri miq të
mëdhej si At Antonio Bellusci me të cilin e lidhi një miqësi e
jashtëzakoneshme.
Të dy dijetarë me mendje të ndritur, karakter të fortë e zemër
guximtare. Njëri në lindje e tjetri në perëndim të Arbërisë sonë. Si dy
zogj shqiponje,se bashku fluturuan lart por edhe larg deri në Strasburg,
për t’i thënë Europës se Arvanitët, trashigimtarët e Kollokotronit,
Marko Boçarit, Gjergj Karaiskaqit, Laskarina Bubulinës e plot heronjve
të tjerë të Revolucionit Grek, ishin gjallë, anipse të harruar, pak prej
vetes e shumë e më shumë prej të tjerëve. Ata kështu po i kthenin
arvanitasve krenarinë e dinjitetin, lavdinë e një historie të mohuar.
E vërteta që mbronte Aristidh Kolia kaloi si hark drite edhe në qiellin e
Shqipërisë dhe Kosovës e mbarë trojeve shqiptare në Ballkan.
Kush më shumë e më zjarrtë se ai i mbrojti shqiptarët e Kosovës kur edhe
në revistën e tij “Arvanion” shkruhej me gërma të mëdha “Edhe unë jam
kosovar!”.
Ai me guximin që tregoi shfaqi tiparet e trimave arvanit në histori që
nuk e njihnin frikën. Ata ishin lindur në luftë dhe lufta i rriste e i
trimëronte, siç thotë miku i tij, veprimtari tjetër arvantias Jorgo
Miha. Vetëm pse mbronte shqiptarët e Kosovës në të drejtën e tyre për
liri, u kërcënua publikisht në një emision televiziv nga një gazetare,
sot deputete komuniste në parlamentin grek: “Ju akuzoj si agjent i të
huajve…më e pakta i UÇK-së, ju akuzoj për agjenturë dhe propogandë të
zezë, jeni armik i brendshëm.”
Për këtë ngjarje skandaloze në median greke, ndoshta e vetmja e këtij
lloji në mbarë Europën, në një letër që Aristidh Kolia i dërgoi mikut të
tij arvanitas, Taso Karandis, botuar post mortum në revistën “Ritmi i
Salaminës”, shkruante.:
"Shumë miq më telefonuan për të shprehur indinjatën për baltën që hodhi
mbi mua zonja Liana Kaneli gjatë emisionit televiziv në "Skaj" 5 Maj
1999, dhe më pyetën përse e përballova me qetësi, kur duhej të
kundërsulmoja... Miqtë e mi, mos u mërzisni e mos u hidhëroni për këtë,
sepse "e drejta del, vjen kur t`i vijë ora…". E kam dashur dhe e dua
vendin tim, por dashuria ime nuk është me fjalë por me veprat e mia, të
cilat do të kujtohen kur balta e zonjës…Kaneli të kalojë në harresën e
shekullit. Kam preferuar gjithmonë të shkoj kundra rrymës e jo të shkoj
nga shkon rryma dhe fryjnë erërat . Nuk jam lëpirë e nuk kam puthur
kurrë këmbët e përmjera dhe për këtë e paguaj shtrenjtë dhe në mënyrë të
përditëshme me nderin, dinjitetin dhe lirinë time..."
Dhe e pagoi. E pagoi pa ju dridhur qërpiku sepse kishte gjak arbëror e
karakter arvanit të pamposhtur.Me të drejtë i vëllai i tij, Jorgo Kolia,
thotë se me Aristidh Kolian ndodhi ajo që thuhet në një proverb biblik:
“Kush ka guximin të thotë të vertetën, kryqëzohet”
U bë një dekadë që nga ajo ditë e zezë athinjote, ajo vdekje mizore, që
na e rrëmbeu parakohe e krejt e papritur Aristidhin tonë. Po a thue
përnjimend u shua ai diell arbëror? Kurrsesi , sa kohë që ia ndjejmë
rrezet e ngrohta që burojnë prej veprave të tij. Se ja kështu ka ndodhur
edhe me Anastas Kulluriotin e Jorgo Marugën, por ikën vetëm fizikisht.
Asgjë tjetër nuk ka ikur veç trupit që ju kthye dheut të krijimit.
Nuk mund t`i vihen pranga dritës. As ideve dhe frymës se tij që ndjejmë
në çdo libër e në çdo fjalë. Veprat e mendimet e tij na shoqërojnë. Sot
më tepër se dje, nesër me tepër se sot, kështu në vazhdimësi, sa kohë që
bijtë e shqipes arbërore, shqiptarët, arbëreshët, arvanitët rrojnë e do
të rrojnë mbi dhè.
Aristidh Kola ishte një mendje e ndritur që e kuptonte se në këtë botë
kish jetë por kishte edhe vdekje, por dinte akoma më mirë se vdekja mund
të mundej me vepra të mëdha për njerëzit. Ai e dinte mirëfilli se ka
një mënyrë për të rrojtur edhe pas vdekjes, çfarë në të vërtetë e
mrekullisht ndodh. Se ja, tani për Aristidhin tonë dinë e flasin më
shumë njerëz. Ani pse gazetat shqiptare në Tiranë e Prishtinë fare pak
shkruajnë, se janë peng e robër të politikës dhe interesave
konjukturale, por falë komunikimit të shpejtë e masiv elektronik, për
Aristidh Kolian sot flasin e shkruajnë me admirim në të katër anët e
globit, nga Europa në Amerikë, Kanada dhe Australi, kudo ku ka
shqiptarë.
Vepra e tij madhore “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” veç 12 botimeve
në Greqi, është botuar e ribotuar edhe në Shqipëri, por, edhe vepra te
tjera si “Gjuha e Perendive” tashmë i kanë në dorë shqiptarët në
arbërishtën tonë të lashtë e të bukur.
Disa njerëzve vdekja iu shërben për t`u bërë edhe më të gjallë se të
gjallët. Kur trupi ikën, shpirti vjen më pranë njerëzve. Ringjallje
sipas shëmbëllesës Ungjillore. Ndaj gjithmonë do të themi se Aristidh
Kolian e kemi gjallë midis nesh. Ai zjarr dashurie e krenarie që ndezi
në mes të arvaniteve si të ishte një Promete, kurrë nuk mund të shuhet.
Le ta mbyllim me fjalët që aq shumë i kish për zemër i pavdekshmi
Aristidh Kolia: “Rrënjët tona janë në Arbëri!”
E këto fjalë, që të kujtojnë edhe të madhin De Rada që i mbylli sytë
duke parë detin, duhet t`i kenë në mendje e në zemër arvanitasit edhe
arbëreshët, por duke ditur rrethanat e mundësitë, le t`i ndihmojmë edhe
ne sado pak, që të mos i harrojnë, që njerëzit që kanë guximin të thonë
të vertetën edhe me tej të mos kryqëzohen, që errësira të mposhtet
përballë dritës e shpirti i Arbërit të rrojë përgjithmonë!
11 tetor 2010
Copy the BEST Traders and Make Money :
http://bit.ly/fxzulu
ARISTIDH KOLIA :
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
ARISTIDH P. KOLIA
(1944-2000)
Me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së studiuesit dhe veprimtarit të
shquar arvanitas Aristidh P. Kolia, miqtë e admiruesit e veprës së tij,
organizuan një mbledhje përkujtimore në sallën e Ministrisë së Turizmit
Kulturës Rinisë dhe Sporteve në Tiranë. Kishin ardhur jo vetëm ata që e
kanë njohur nga afër këtë figurë që tashmë në sytë e shqiptarëve ka
marrë përmasat e një heroi, por edhe lexues të shumtë të veprës së tij.
Shumica e të pranishmëve ishin nga Tirana por kishin ardhur edhe nga
qyteti i Shkodrës i njohur për traditat art e kulturëdashëse. Fjalën
kryesore e mbajti gazetari dhe kineasti Kolec Traboini, i cili e ka
njohur Aristidh Kolian nga afër në kohën kur nxirrte gazetën shqipe
“Egnatia” në Athinë dhe ka botuar librin “E vërteta përvëluese e
Aristidh Kolias”.
ARISTIDH KOLIA
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
Nga KOLEC TRABOINI
Kanë rënë këmbanat e ka ardhur ora për ata që duan të dëgjojnë e
kuptojnë se, kultura e traditat, historia dhe gjuha nuk mund të
kufizohen edhe më tej brënda kufinjëve të Shqipërisë, të cilin e sajuan
të tjerët e jo ne, në vitin 1913. Duke u qorrollepsur e duke u sjellur
si provincialë në këtë kopshtin tonë të vogël, ne e kemi humbur besimin
prej arbërorëve që rrojnë pertej gardhit tonë. Sot arvanitët dhe
arbëreshët e shohin me skepticizëm Shqipërinë dhe po i hedhin sytë nga
Kosova me shpresë se ajo do të bëhet qendra arbërore e shqiptarëve të
gjithë botës.
Këtë e ndjente dhe e thoshte jo pa pikëllim edhe i paharruari Aristidh
Kolia, kjo figure e madhërishme e kulturës arbërore, por na thonë sot e
kësaj dite, anipse ne bëjmë sikur nuk dëgjojmë, edhe veprimtarët e tjerë
arvanitas e arbëresh si Jorgo Miha, Jorgo Jeru e At Antoni Bellusci.
A ka ky shtet shqiptar një Akademi të dëgjojë këmbanat, që të mos lërë
në harrim kulturën tonë përtej kufinjëve, një kulturë e traditë, një
histori plot lavdi, që është po me aq vlerë sa ajo brënda kufijve, në
mos më shumë.
Veç bustit të De Radës si nuk u pa gjëkundi në këtë dhè një monument a
bust për ata që dhanë aq shumë për kulturën arbërore jashtë kufijve të
vitit 1913. Si nuk u panë të shfaqen në dy dekada grupet kulturore
arvanite arbërore në këtë vend. Të mos flasim për shkrimtarë, piktorë e
artistë që janë nderi e krenaria e fqinjit tonë të jugut. Pse ia
sharrojmë vetes degët që kemi nën këmbë. Me fustanellën tonë krenohen
fqinjët duke e quajtur pjesë të etnografisë së tyre kombëtare. Po ne si
nuk morëm një kostum aq të mrekullueshëm të grave arvanite e të mburremi
me të, sepse është vertetë pjesë e kulturës tonë të mrekullueshme
arbërore. Pasi na zvogëluan gjeografikisht të tjerët, pse për fajin
tonë, vazhdojmë të zvogëlohemi shpirtërisht.
E kryepseja: pse pra ne e kemi humbur shansin historik për t`u bërë
qendra e mbarë botës arbërore-arvanite-shqiptare?
Parë në këtë sy, mund të them se diku përtej gardhit tonë, në Greqi,
patëm fatin të njohim Aristidh Kolian, personalitetin më të madh
arvanitas të shekullit XX dhe një nga njerëzit më të ndritur të kombit
tonë. Akademikët tanë që flenë nëpër katedra duhet t`ia kenë zili atij,
por jo zili për keq, sepse ai ishte e mbetet pjesë e kulturës sonë
arbërore, por t`ia kenë zili për vullnetin e këmbënguljen, për
sakrificën, sepse Aristidh Kolia në studimet e veprat e veta, vuri tërë
dashurinë, tërë pasionin, tërë kohën, edhe jetën e vet duke punuar në
kushtet e një terrori verbal e psikologjik.
Por mendoj se këtu vegjeton edhe një zili për keq, prej atyre që kanë
veshur papuçet akademike të Obllomovit. Lënia jashtë vëmendjes, thuajse
në harrim e kësaj figure, duke mjaftuar me emërtimin “Aristidh Kolia”
një rrugicë të vogël në periferi të Tiranës, diku fshehur pas pallatit
të Brigadave a fshatin Sauk, është vërtetë shprehje e qëndrimit tonë
cinik ndaj kulturës arbërore, e mendësisë sonë të vetizolimit, për të
mos thënë frikës se mos bash për këtë mbeten prishaqejf diplomatët e
fqinjëve. Vështirë është ta pranojmë të vërteten, por pa e pranuar atë
nuk ka as dhe një shans të vetëm të gjejmë një udhë të drejtë në këtë
mishmash kombëtar, ku flitet veç për politikë, ku prodhohen veç
konflikte e kultura konsiderohet si një handikap shoqëror i bezdisshëm.
Aristidh Kolia i madh kishte një mendësi krejt tjetër. Kultura, tradita,
gjuha, prejardhja, historia ishin gjithçka në jetën e tij. Ai e shihte
Shqipërinë me sytë e shpresës. Ai kishte udhëtuar katër herë në Shqipëri
e një herë në Kosovë, por edhe në Kalabri e Siçili, gjithnjë me
dëshirën e zjarrtë për ta thyer atë barrierë që na kishin vënë në mes
nesh, në mes të njerëzve të një gjuhe dhe një gjaku. Ndaj është krejt e
kuptueshme çiltërsia me të cilën e priti dyndjen e emigrantëve shqiptarë
në Greqi me mendimin, se kjo do të ishte një rast ideal për të krijuar
lidhjet e mungura në mes të krahëve të shqiponjës.
Ai u afroi shqiptareve emigrantë një miqësi pa asnjë rezervë e pa asnjë
kusht. Ai nuk përdori për ta asnjë herë fjalën emigrant. I quante me
gjuhën e tij të bukur shqipo-arvanite “djemt”. Kush e di ç’bëjnë djemt.
Kush e di ku janë djemt. I thërriste ashtu siç thërriste të birin e vet
Panajotin. Me të njëjtën dashuri. Ishte një miqësi e dashuri që buronte
prej gjakut të përbashkët që na rridhte në damarë e gufonte në zemrat
tona arbërore. E më së shumti nuk ishim ne që e kërkonim atë, sepse edhe
druheshim, por ishte ai që interesohej se çfarë ndodhte me emigrantët
shqiptarë në Greqi. Që kur e takuam për herë të parë, ashtu do ta ruajmë
në kujtesë, të gjallë e plot energji , të përzemërt , me fytyrë plot
dritë e të qeshur, gjithmonë i mirë e bujar. Kush tjetër si ai!
E kjo ndodhte se ai kishte nje vizion te madh e nuk i shihte shqiptarët e
Shqipërisë së vitit 1913 si njerëz të përtej sinoreve, por vëllezer
gjaku, sepse e dinte se kufijt ishin krijuar nga të tjerët e jo nga
shqiptarët, se pengesat i sjellin qeveritë e politika, por jo popujt.
Aristidh Kolia ishte si një diell që lind, kalon në zenit dhe perëndon, e
gjatë gjithë udhës në qiell ndriçon për njerëzit. Kështu ndriçoi gjatë
tërë jetës së tij miku ynë i madh e i paharruar që sot e kujtojmë me
nostalgji. Veç perëndimi ishte tejet tragjik për diellin metaforik me
emrin Aristidh Kolia. Ai kaloi nga Thiva ku lindi, përmes fshatrave
arvanite të Atikisë, që i rrinë Athinës si kurorë, nga ishulli Salamina i
Anastas Kulluriotit, kalonte nëpër malet e Moresë, tek Arbërshët e De
Radës e Zef Serembes në Kalabri e Siqili të Italisë, ku zuri miq të
mëdhej si At Antonio Bellusci me të cilin e lidhi një miqësi e
jashtëzakoneshme.
Të dy dijetarë me mendje të ndritur, karakter të fortë e zemër
guximtare. Njëri në lindje e tjetri në perëndim të Arbërisë sonë. Si dy
zogj shqiponje,se bashku fluturuan lart por edhe larg deri në Strasburg,
për t’i thënë Europës se Arvanitët, trashigimtarët e Kollokotronit,
Marko Boçarit, Gjergj Karaiskaqit, Laskarina Bubulinës e plot heronjve
të tjerë të Revolucionit Grek, ishin gjallë, anipse të harruar, pak prej
vetes e shumë e më shumë prej të tjerëve. Ata kështu po i kthenin
arvanitasve krenarinë e dinjitetin, lavdinë e një historie të mohuar.
E vërteta që mbronte Aristidh Kolia kaloi si hark drite edhe në qiellin e
Shqipërisë dhe Kosovës e mbarë trojeve shqiptare në Ballkan.
Kush më shumë e më zjarrtë se ai i mbrojti shqiptarët e Kosovës kur edhe
në revistën e tij “Arvanion” shkruhej me gërma të mëdha “Edhe unë jam
kosovar!”.
Ai me guximin që tregoi shfaqi tiparet e trimave arvanit në histori që
nuk e njihnin frikën. Ata ishin lindur në luftë dhe lufta i rriste e i
trimëronte, siç thotë miku i tij, veprimtari tjetër arvantias Jorgo
Miha. Vetëm pse mbronte shqiptarët e Kosovës në të drejtën e tyre për
liri, u kërcënua publikisht në një emision televiziv nga një gazetare,
sot deputete komuniste në parlamentin grek: “Ju akuzoj si agjent i të
huajve…më e pakta i UÇK-së, ju akuzoj për agjenturë dhe propogandë të
zezë, jeni armik i brendshëm.”
Për këtë ngjarje skandaloze në median greke, ndoshta e vetmja e këtij
lloji në mbarë Europën, në një letër që Aristidh Kolia i dërgoi mikut të
tij arvanitas, Taso Karandis, botuar post mortum në revistën “Ritmi i
Salaminës”, shkruante.:
"Shumë miq më telefonuan për të shprehur indinjatën për baltën që hodhi
mbi mua zonja Liana Kaneli gjatë emisionit televiziv në "Skaj" 5 Maj
1999, dhe më pyetën përse e përballova me qetësi, kur duhej të
kundërsulmoja... Miqtë e mi, mos u mërzisni e mos u hidhëroni për këtë,
sepse "e drejta del, vjen kur t`i vijë ora…". E kam dashur dhe e dua
vendin tim, por dashuria ime nuk është me fjalë por me veprat e mia, të
cilat do të kujtohen kur balta e zonjës…Kaneli të kalojë në harresën e
shekullit. Kam preferuar gjithmonë të shkoj kundra rrymës e jo të shkoj
nga shkon rryma dhe fryjnë erërat . Nuk jam lëpirë e nuk kam puthur
kurrë këmbët e përmjera dhe për këtë e paguaj shtrenjtë dhe në mënyrë të
përditëshme me nderin, dinjitetin dhe lirinë time..."
Dhe e pagoi. E pagoi pa ju dridhur qërpiku sepse kishte gjak arbëror e
karakter arvanit të pamposhtur.Me të drejtë i vëllai i tij, Jorgo Kolia,
thotë se me Aristidh Kolian ndodhi ajo që thuhet në një proverb biblik:
“Kush ka guximin të thotë të vertetën, kryqëzohet”
U bë një dekadë që nga ajo ditë e zezë athinjote, ajo vdekje mizore, që
na e rrëmbeu parakohe e krejt e papritur Aristidhin tonë. Po a thue
përnjimend u shua ai diell arbëror? Kurrsesi , sa kohë që ia ndjejmë
rrezet e ngrohta që burojnë prej veprave të tij. Se ja kështu ka ndodhur
edhe me Anastas Kulluriotin e Jorgo Marugën, por ikën vetëm fizikisht.
Asgjë tjetër nuk ka ikur veç trupit që ju kthye dheut të krijimit.
Nuk mund t`i vihen pranga dritës. As ideve dhe frymës se tij që ndjejmë
në çdo libër e në çdo fjalë. Veprat e mendimet e tij na shoqërojnë. Sot
më tepër se dje, nesër me tepër se sot, kështu në vazhdimësi, sa kohë që
bijtë e shqipes arbërore, shqiptarët, arbëreshët, arvanitët rrojnë e do
të rrojnë mbi dhè.
Aristidh Kola ishte një mendje e ndritur që e kuptonte se në këtë botë
kish jetë por kishte edhe vdekje, por dinte akoma më mirë se vdekja mund
të mundej me vepra të mëdha për njerëzit. Ai e dinte mirëfilli se ka
një mënyrë për të rrojtur edhe pas vdekjes, çfarë në të vërtetë e
mrekullisht ndodh. Se ja, tani për Aristidhin tonë dinë e flasin më
shumë njerëz. Ani pse gazetat shqiptare në Tiranë e Prishtinë fare pak
shkruajnë, se janë peng e robër të politikës dhe interesave
konjukturale, por falë komunikimit të shpejtë e masiv elektronik, për
Aristidh Kolian sot flasin e shkruajnë me admirim në të katër anët e
globit, nga Europa në Amerikë, Kanada dhe Australi, kudo ku ka
shqiptarë.
Vepra e tij madhore “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” veç 12 botimeve
në Greqi, është botuar e ribotuar edhe në Shqipëri, por, edhe vepra te
tjera si “Gjuha e Perendive” tashmë i kanë në dorë shqiptarët në
arbërishtën tonë të lashtë e të bukur.
Disa njerëzve vdekja iu shërben për t`u bërë edhe më të gjallë se të
gjallët. Kur trupi ikën, shpirti vjen më pranë njerëzve. Ringjallje
sipas shëmbëllesës Ungjillore. Ndaj gjithmonë do të themi se Aristidh
Kolian e kemi gjallë midis nesh. Ai zjarr dashurie e krenarie që ndezi
në mes të arvaniteve si të ishte një Promete, kurrë nuk mund të shuhet.
Le ta mbyllim me fjalët që aq shumë i kish për zemër i pavdekshmi
Aristidh Kolia: “Rrënjët tona janë në Arbëri!”
E këto fjalë, që të kujtojnë edhe të madhin De Rada që i mbylli sytë
duke parë detin, duhet t`i kenë në mendje e në zemër arvanitasit edhe
arbëreshët, por duke ditur rrethanat e mundësitë, le t`i ndihmojmë edhe
ne sado pak, që të mos i harrojnë, që njerëzit që kanë guximin të thonë
të vertetën edhe me tej të mos kryqëzohen, që errësira të mposhtet
përballë dritës e shpirti i Arbërit të rrojë përgjithmonë!
11 tetor 2010
Copy the BEST Traders and Make Money :
http://bit.ly/fxzulu
ARISTIDH KOLIA :
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
ARISTIDH P. KOLIA
(1944-2000)
Me rastin e 10-vjetorit të vdekjes së studiuesit dhe veprimtarit të
shquar arvanitas Aristidh P. Kolia, miqtë e admiruesit e veprës së tij,
organizuan një mbledhje përkujtimore në sallën e Ministrisë së Turizmit
Kulturës Rinisë dhe Sporteve në Tiranë. Kishin ardhur jo vetëm ata që e
kanë njohur nga afër këtë figurë që tashmë në sytë e shqiptarëve ka
marrë përmasat e një heroi, por edhe lexues të shumtë të veprës së tij.
Shumica e të pranishmëve ishin nga Tirana por kishin ardhur edhe nga
qyteti i Shkodrës i njohur për traditat art e kulturëdashëse. Fjalën
kryesore e mbajti gazetari dhe kineasti Kolec Traboini, i cili e ka
njohur Aristidh Kolian nga afër në kohën kur nxirrte gazetën shqipe
“Egnatia” në Athinë dhe ka botuar librin “E vërteta përvëluese e
Aristidh Kolias”.
ARISTIDH KOLIA
“Rrënjët tona janë në Arbëri!”
Nga KOLEC TRABOINI
Kanë rënë këmbanat e ka ardhur ora për ata që duan të dëgjojnë e
kuptojnë se, kultura e traditat, historia dhe gjuha nuk mund të
kufizohen edhe më tej brënda kufinjëve të Shqipërisë, të cilin e sajuan
të tjerët e jo ne, në vitin 1913. Duke u qorrollepsur e duke u sjellur
si provincialë në këtë kopshtin tonë të vogël, ne e kemi humbur besimin
prej arbërorëve që rrojnë pertej gardhit tonë. Sot arvanitët dhe
arbëreshët e shohin me skepticizëm Shqipërinë dhe po i hedhin sytë nga
Kosova me shpresë se ajo do të bëhet qendra arbërore e shqiptarëve të
gjithë botës.
Këtë e ndjente dhe e thoshte jo pa pikëllim edhe i paharruari Aristidh
Kolia, kjo figure e madhërishme e kulturës arbërore, por na thonë sot e
kësaj dite, anipse ne bëjmë sikur nuk dëgjojmë, edhe veprimtarët e tjerë
arvanitas e arbëresh si Jorgo Miha, Jorgo Jeru e At Antoni Bellusci.
A ka ky shtet shqiptar një Akademi të dëgjojë këmbanat, që të mos lërë
në harrim kulturën tonë përtej kufinjëve, një kulturë e traditë, një
histori plot lavdi, që është po me aq vlerë sa ajo brënda kufijve, në
mos më shumë.
Veç bustit të De Radës si nuk u pa gjëkundi në këtë dhè një monument a
bust për ata që dhanë aq shumë për kulturën arbërore jashtë kufijve të
vitit 1913. Si nuk u panë të shfaqen në dy dekada grupet kulturore
arvanite arbërore në këtë vend. Të mos flasim për shkrimtarë, piktorë e
artistë që janë nderi e krenaria e fqinjit tonë të jugut. Pse ia
sharrojmë vetes degët që kemi nën këmbë. Me fustanellën tonë krenohen
fqinjët duke e quajtur pjesë të etnografisë së tyre kombëtare. Po ne si
nuk morëm një kostum aq të mrekullueshëm të grave arvanite e të mburremi
me të, sepse është vertetë pjesë e kulturës tonë të mrekullueshme
arbërore. Pasi na zvogëluan gjeografikisht të tjerët, pse për fajin
tonë, vazhdojmë të zvogëlohemi shpirtërisht.
E kryepseja: pse pra ne e kemi humbur shansin historik për t`u bërë
qendra e mbarë botës arbërore-arvanite-shqiptare?
Parë në këtë sy, mund të them se diku përtej gardhit tonë, në Greqi,
patëm fatin të njohim Aristidh Kolian, personalitetin më të madh
arvanitas të shekullit XX dhe një nga njerëzit më të ndritur të kombit
tonë. Akademikët tanë që flenë nëpër katedra duhet t`ia kenë zili atij,
por jo zili për keq, sepse ai ishte e mbetet pjesë e kulturës sonë
arbërore, por t`ia kenë zili për vullnetin e këmbënguljen, për
sakrificën, sepse Aristidh Kolia në studimet e veprat e veta, vuri tërë
dashurinë, tërë pasionin, tërë kohën, edhe jetën e vet duke punuar në
kushtet e një terrori verbal e psikologjik.
Por mendoj se këtu vegjeton edhe një zili për keq, prej atyre që kanë
veshur papuçet akademike të Obllomovit. Lënia jashtë vëmendjes, thuajse
në harrim e kësaj figure, duke mjaftuar me emërtimin “Aristidh Kolia”
një rrugicë të vogël në periferi të Tiranës, diku fshehur pas pallatit
të Brigadave a fshatin Sauk, është vërtetë shprehje e qëndrimit tonë
cinik ndaj kulturës arbërore, e mendësisë sonë të vetizolimit, për të
mos thënë frikës se mos bash për këtë mbeten prishaqejf diplomatët e
fqinjëve. Vështirë është ta pranojmë të vërteten, por pa e pranuar atë
nuk ka as dhe një shans të vetëm të gjejmë një udhë të drejtë në këtë
mishmash kombëtar, ku flitet veç për politikë, ku prodhohen veç
konflikte e kultura konsiderohet si një handikap shoqëror i bezdisshëm.
Aristidh Kolia i madh kishte një mendësi krejt tjetër. Kultura, tradita,
gjuha, prejardhja, historia ishin gjithçka në jetën e tij. Ai e shihte
Shqipërinë me sytë e shpresës. Ai kishte udhëtuar katër herë në Shqipëri
e një herë në Kosovë, por edhe në Kalabri e Siçili, gjithnjë me
dëshirën e zjarrtë për ta thyer atë barrierë që na kishin vënë në mes
nesh, në mes të njerëzve të një gjuhe dhe një gjaku. Ndaj është krejt e
kuptueshme çiltërsia me të cilën e priti dyndjen e emigrantëve shqiptarë
në Greqi me mendimin, se kjo do të ishte një rast ideal për të krijuar
lidhjet e mungura në mes të krahëve të shqiponjës.
Ai u afroi shqiptareve emigrantë një miqësi pa asnjë rezervë e pa asnjë
kusht. Ai nuk përdori për ta asnjë herë fjalën emigrant. I quante me
gjuhën e tij të bukur shqipo-arvanite “djemt”. Kush e di ç’bëjnë djemt.
Kush e di ku janë djemt. I thërriste ashtu siç thërriste të birin e vet
Panajotin. Me të njëjtën dashuri. Ishte një miqësi e dashuri që buronte
prej gjakut të përbashkët që na rridhte në damarë e gufonte në zemrat
tona arbërore. E më së shumti nuk ishim ne që e kërkonim atë, sepse edhe
druheshim, por ishte ai që interesohej se çfarë ndodhte me emigrantët
shqiptarë në Greqi. Që kur e takuam për herë të parë, ashtu do ta ruajmë
në kujtesë, të gjallë e plot energji , të përzemërt , me fytyrë plot
dritë e të qeshur, gjithmonë i mirë e bujar. Kush tjetër si ai!
E kjo ndodhte se ai kishte nje vizion te madh e nuk i shihte shqiptarët e
Shqipërisë së vitit 1913 si njerëz të përtej sinoreve, por vëllezer
gjaku, sepse e dinte se kufijt ishin krijuar nga të tjerët e jo nga
shqiptarët, se pengesat i sjellin qeveritë e politika, por jo popujt.
Aristidh Kolia ishte si një diell që lind, kalon në zenit dhe perëndon, e
gjatë gjithë udhës në qiell ndriçon për njerëzit. Kështu ndriçoi gjatë
tërë jetës së tij miku ynë i madh e i paharruar që sot e kujtojmë me
nostalgji. Veç perëndimi ishte tejet tragjik për diellin metaforik me
emrin Aristidh Kolia. Ai kaloi nga Thiva ku lindi, përmes fshatrave
arvanite të Atikisë, që i rrinë Athinës si kurorë, nga ishulli Salamina i
Anastas Kulluriotit, kalonte nëpër malet e Moresë, tek Arbërshët e De
Radës e Zef Serembes në Kalabri e Siqili të Italisë, ku zuri miq të
mëdhej si At Antonio Bellusci me të cilin e lidhi një miqësi e
jashtëzakoneshme.
Të dy dijetarë me mendje të ndritur, karakter të fortë e zemër
guximtare. Njëri në lindje e tjetri në perëndim të Arbërisë sonë. Si dy
zogj shqiponje,se bashku fluturuan lart por edhe larg deri në Strasburg,
për t’i thënë Europës se Arvanitët, trashigimtarët e Kollokotronit,
Marko Boçarit, Gjergj Karaiskaqit, Laskarina Bubulinës e plot heronjve
të tjerë të Revolucionit Grek, ishin gjallë, anipse të harruar, pak prej
vetes e shumë e më shumë prej të tjerëve. Ata kështu po i kthenin
arvanitasve krenarinë e dinjitetin, lavdinë e një historie të mohuar.
E vërteta që mbronte Aristidh Kolia kaloi si hark drite edhe në qiellin e
Shqipërisë dhe Kosovës e mbarë trojeve shqiptare në Ballkan.
Kush më shumë e më zjarrtë se ai i mbrojti shqiptarët e Kosovës kur edhe
në revistën e tij “Arvanion” shkruhej me gërma të mëdha “Edhe unë jam
kosovar!”.
Ai me guximin që tregoi shfaqi tiparet e trimave arvanit në histori që
nuk e njihnin frikën. Ata ishin lindur në luftë dhe lufta i rriste e i
trimëronte, siç thotë miku i tij, veprimtari tjetër arvantias Jorgo
Miha. Vetëm pse mbronte shqiptarët e Kosovës në të drejtën e tyre për
liri, u kërcënua publikisht në një emision televiziv nga një gazetare,
sot deputete komuniste në parlamentin grek: “Ju akuzoj si agjent i të
huajve…më e pakta i UÇK-së, ju akuzoj për agjenturë dhe propogandë të
zezë, jeni armik i brendshëm.”
Për këtë ngjarje skandaloze në median greke, ndoshta e vetmja e këtij
lloji në mbarë Europën, në një letër që Aristidh Kolia i dërgoi mikut të
tij arvanitas, Taso Karandis, botuar post mortum në revistën “Ritmi i
Salaminës”, shkruante.:
"Shumë miq më telefonuan për të shprehur indinjatën për baltën që hodhi
mbi mua zonja Liana Kaneli gjatë emisionit televiziv në "Skaj" 5 Maj
1999, dhe më pyetën përse e përballova me qetësi, kur duhej të
kundërsulmoja... Miqtë e mi, mos u mërzisni e mos u hidhëroni për këtë,
sepse "e drejta del, vjen kur t`i vijë ora…". E kam dashur dhe e dua
vendin tim, por dashuria ime nuk është me fjalë por me veprat e mia, të
cilat do të kujtohen kur balta e zonjës…Kaneli të kalojë në harresën e
shekullit. Kam preferuar gjithmonë të shkoj kundra rrymës e jo të shkoj
nga shkon rryma dhe fryjnë erërat . Nuk jam lëpirë e nuk kam puthur
kurrë këmbët e përmjera dhe për këtë e paguaj shtrenjtë dhe në mënyrë të
përditëshme me nderin, dinjitetin dhe lirinë time..."
Dhe e pagoi. E pagoi pa ju dridhur qërpiku sepse kishte gjak arbëror e
karakter arvanit të pamposhtur.Me të drejtë i vëllai i tij, Jorgo Kolia,
thotë se me Aristidh Kolian ndodhi ajo që thuhet në një proverb biblik:
“Kush ka guximin të thotë të vertetën, kryqëzohet”
U bë një dekadë që nga ajo ditë e zezë athinjote, ajo vdekje mizore, që
na e rrëmbeu parakohe e krejt e papritur Aristidhin tonë. Po a thue
përnjimend u shua ai diell arbëror? Kurrsesi , sa kohë që ia ndjejmë
rrezet e ngrohta që burojnë prej veprave të tij. Se ja kështu ka ndodhur
edhe me Anastas Kulluriotin e Jorgo Marugën, por ikën vetëm fizikisht.
Asgjë tjetër nuk ka ikur veç trupit që ju kthye dheut të krijimit.
Nuk mund t`i vihen pranga dritës. As ideve dhe frymës se tij që ndjejmë
në çdo libër e në çdo fjalë. Veprat e mendimet e tij na shoqërojnë. Sot
më tepër se dje, nesër me tepër se sot, kështu në vazhdimësi, sa kohë që
bijtë e shqipes arbërore, shqiptarët, arbëreshët, arvanitët rrojnë e do
të rrojnë mbi dhè.
Aristidh Kola ishte një mendje e ndritur që e kuptonte se në këtë botë
kish jetë por kishte edhe vdekje, por dinte akoma më mirë se vdekja mund
të mundej me vepra të mëdha për njerëzit. Ai e dinte mirëfilli se ka
një mënyrë për të rrojtur edhe pas vdekjes, çfarë në të vërtetë e
mrekullisht ndodh. Se ja, tani për Aristidhin tonë dinë e flasin më
shumë njerëz. Ani pse gazetat shqiptare në Tiranë e Prishtinë fare pak
shkruajnë, se janë peng e robër të politikës dhe interesave
konjukturale, por falë komunikimit të shpejtë e masiv elektronik, për
Aristidh Kolian sot flasin e shkruajnë me admirim në të katër anët e
globit, nga Europa në Amerikë, Kanada dhe Australi, kudo ku ka
shqiptarë.
Vepra e tij madhore “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve” veç 12 botimeve
në Greqi, është botuar e ribotuar edhe në Shqipëri, por, edhe vepra te
tjera si “Gjuha e Perendive” tashmë i kanë në dorë shqiptarët në
arbërishtën tonë të lashtë e të bukur.
Disa njerëzve vdekja iu shërben për t`u bërë edhe më të gjallë se të
gjallët. Kur trupi ikën, shpirti vjen më pranë njerëzve. Ringjallje
sipas shëmbëllesës Ungjillore. Ndaj gjithmonë do të themi se Aristidh
Kolian e kemi gjallë midis nesh. Ai zjarr dashurie e krenarie që ndezi
në mes të arvaniteve si të ishte një Promete, kurrë nuk mund të shuhet.
Le ta mbyllim me fjalët që aq shumë i kish për zemër
Copy the BEST Traders and Make Money :
http://bit.ly/fxzulu
